۱۱ آذر از کجا بدانیم بدنمان به ویتامین دی نیاز دارد؟
ویتامین دی یکی از اصلی‌ترین ویتامین‌های مورد نیاز برای بدن است، که روی سلامتی استخوان‌ها، پیشگیری از بیماری‌ها و بهبود سیستم ایمنی تاثیر قابل توجهی دارد. اما ممکن است بدنمان نتواند مقدار مورد نیاز این ویتامین را از طریق تغذیه جذب کند و در آینده دچار مشکلات زیادی شود.
به همین دلیل، آشنایی با نشانه‌های کمبود ویتامین دی در بدن و بررسی دلایل آن، بسیار ضروری به نظر می‌رسد. در این مقاله نیز ابتدا با ویتامین D و منابع جذب آن آشنا شده و سپس نشانه‌ها و عوامل کمبود آن را با هم مرور می‌کنیم؛ پس در ادامه همراه ما باشید…
ویتامین دی چه نقشی در بدن دارد؟
همان‌طور که گفتیم ویتامین D یک ویتامین ضروری برای بدن است که کمبود آن می‌تواند منجر به ضعف سیستم ایمنی بدن و تراکم استخوان‌ها شود. در نتیجه کسانی که سن بالایی دارند، باید بیشتر مراقب کمبود این ویتامین باشند.
حال شاید از خود بپرسید که این عنصر دقیقا چه کاری در بدن انجام می‌دهد؟ برای پاسخ به این سوال باید به موارد زیر اشاره کنیم:
کمک به افزایش استحکام و تراکم استخوان‌ها
کسانی که استخوان‌های سالم و مستحکمی داشته باشند، به مراتب کمتر از سایر افراد دچار شکستگی‌ها و آسیب‌های جسمی می‌شوند. علاوه بر آن، برخی از بیماری‌ها مانند راشیتیسم به طور مستقیم به سلامت استخوان‌ها ارتباط دارد.
جالب است که پژوهش‌های اخیر بر روی مبتلایان به راشیتیسم نشان می‌دهد که کمبود ویتامین دی نقش قابل توجهی در این بیماری دارد.
کمک به جذب کلسیم بیشتر
یکی از کارهای ویتامین D در بدن این است که به جذب کلسیم کمک کند. به همین دلیل، افرادی که از این ویتامین به مقدار کافی استفاده کنند، کلسیم بیشتری نیز جذب خواهند کرد.
ارتباط با غدد پاراتیروئید
غدد پاراتیروئید نقش اساسی در برقراری ارتباط بین کلیه‌ها، روده و استخوان‌ها دارد و از این طریق می‌توان میزان کلسیم موجود در خون را متعادل کند.
حال اگر میزان کلسیم و ویتامین دی در بدن به اندازه کافی باشد، هیچ مشکلی پیش نمی‌آید. اما در صورت کمبود آن‌ها، غدد پاراتیروئید وارد عمل شده و با گرفتن کلسیم از استخوان‌ها باعث متعادل شدن آن در خون می‌شوند.
منابع جذب ویتامین دی برای بدن چیست؟
اهمیت ویتامین D برای بدن سبب شده است که منابع جذب آن در اولویت قرار بگیرد. پزشکان و متخصصان بر این باورند که این ماده را می‌توان از سه طریق وارد بدن کرد که در ادامه آورده شده‌اند:
شاید کمی عجیب به نظر برسد اما قرار گرفتن در معرض نور خورشید برای سه روز در هفته و هر بار به مدت ۲۰ دقیقه می‌تواند باعث افزایش ویتامین دی در بدن شود. در حقیقت اشعه‌ی فرابنفش موجود در نور خورشید با برخورد به سطح پوست باعث تولید این ویتامین در سلول‌های پوستی خواهد شد. اما میزان تولید ویتامین دی در پوست برای همه‌ی افراد یکسان نیست و به عوامل زیر بستگی دارد:
الف) محل زندگی
در برخی از نقاط جهان به دلیل بیشتر بودن لایه‌ی اوزون، اشعه فرابنفش کمتری به زمین می‌رسد. بنابراین میزان تولید ویتامین D نیز کمتر خواهد بود.
ب) زمان قرارگیری در برابر نور خورشید
پرتوهای خورشید از ساعت ۱۰ صبح تا ۳ بعد ازظهر دارای قدرت بیشتری بوده و ویتامین بیشتری نیز در بدن تولید می‌کنند.
ج) مقدار ملانین موجود در پوست
ملانین یک رنگدانه‌ی سیاه و قهوه‌ای در پوست است که منجر به برنزه شدن آن میشود. پژوهش‌ها نشان داده است که هرچه ملانین بیشتر باشد، تولید ویتامین دی با نور خورشید نیز سخت‌تر خواهد بود.
جذب از طریق تغذیه
مصرف غذاهای مختلف نیز یکی دیگر از روش‌های افزایش ویتامین دی در بدن است. اما جذب از این طریق نیز چندان راحت نخواهد بود. زیرا بسیاری از مواد غذایی و نوشیدنی‌ها فاقد این عنصر هستند. این مشکل باعث شده است که کارخانجات تولید مواد غذایی به فکر اضافه کردن این عنصر به محصولات خود و در نتیجه افزایش سلامت جامعه باشند.
به طور کلی، میزان ویتامین دی موجود در گوشت‌ها بسیار بیشتر از سبزیجات است. به همین دلیل، کسانی که دارای رژیم کاهش وزن و یا رژیم‌های گیاهی هستند، باید بیشتر مراقب کمبود این ماده باشند.
از جمله غذاهای حاوی ویتامین D می‌توان به روغن کبد ماهی، استیک اره ماهی، ماهی سالمون، ماهی تون، ماهی ساردین، شیر غنی شده، زرده تخم مرغ، ماست، پنیر و انواع غلات اشاره کرد.
جذب از طریق مکمل‌های غذایی
کمبود این ماده در غذاها و سخت بودن جذب آن از طریق نور خورشید سبب روی آوردن مردم به مکمل‌های غذایی شده است.
متخصصان تغذیه استفاده از مکمل را فقط به کسانی توصیه می‌کنند که توانایی دریافت آن را از طریق سایر روش‌ها ندارند. زیرا اگر مقدار این ویتامین بیشتر از حد لازم باشد، مشکلات زیادی را برای کلیه و کبد ایجاد می‌کند.
مقدار مورد نیاز برای بدن به سن افراد و ژنتیک بستگی دارد. اما فقط آزمایشات پزشکی تعیین کننده‌ی مقدار مورد نیاز آن است. به صورت کلی می‌توان گفت که افراد مسن می‌توانند روزانه از مکمل‌های حاوی ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ واحد ویتامین دی استفاده کنند. در ضمن توصیه شده است که برای بیشتر از این مقادیر حتما باید با پزشک خود مشورت کرد.
کمبود ویتامین D چه تاثیری روی سلامتی دارد؟
ویتامین دی به دلیل ساختار و بافت ویژه‌اش می‌تواند تاثیر قابل ملاحظه‌ای روی سلامتی ما داشته باشد. علاوه بر آن، بسیاری از بیماری‌های مرتبط با سیستم ایمنی بدن ناشی از کمبود همین ویتامین است. تحقیقات انجام شده در سال‌های اخیر ثابت کرده است که D باعث جلوگیری از برخی بیماری‌ها و یا درمان آن‌ها میشود که عبارتند از:
۱- بیماری‌های مرتبط با قلب و فشار خون بالا
۲- عفونت‌های ویروسی و اختلالات ایجاد شده در سیستم ایمنی بدن
۳- از کار افتادگی در افراد مسن و سالمندان
۴- بسیاری از سرطان‌ها مانند سرطان روده بزرگ، سرطان پروستات و سرطان پستان
۵- بیماری‌های ناشی از آسیب رسیدن به سلول‌های عصبی
چه عواملی منجر به کمبود ویتامین دی در بدن میشود؟
امروزه بسیاری از افراد جامعه با پیشرفت‌های علم پزشکی به اهمیت D در بدن پی برده‌اند و به دنبال متعادل کردن آن در بدن هستند. اما همچنان کمبود ویتامین دی به یکی از معضلات سالمندان و بیماران زمینه‌ای تبدیل شده است. زیرا یکسری عوامل وجود دارند که باعث کمبود D در بدن شده و اجازه‌ی جذب آن را نمی‌دهند. این عوامل عبارتند از:
• برخی از بیماری‌های خاص
تحقیقات روی برخی از بیماران نشان داده است که جذب در آن‌ها با مشکل روبه‌رو میشود. بیماری فیبروز، کرون و سلیاک از جمله همین بیماری‌ها هستند که با ایجاد اختلال در عملکرد روده‌ها مانع از دریافت مقادیر کافی D می‌شوند.
در این شرایط، به مرور زمان فرد دچار کمبود این ویتامین شده و سیستم ایمنی او ضعیف میشود. در نتیجه فرایند درمان و بهبودی نیز به سختی انجام می‌گیرد.
• انجام جراحی‌های کاهش وزن
بعضی از افراد جامعه برای کاهش وزن خود از عمل جراحی استفاده می‌کنند. در این نوع از عمل‌ها، اندازه‌ی معده کاهش پیدا کرده و یا بخشی از روده کوچک از بین می‌رود. پس از عمل، فرایند کاهش وزن به درستی انجام میشود اما مشکلات دیگری را نصیب فرد مورد نظر خواهد کرد.
در جراحی‌های کاهش وزن، به دلیل تغییر ساختار روده‌ها امکان دریافت و جذب ویتامین‌ها به خصوص ویتامین دی با مشکل روبه‌رو میشود. در نتیجه بیمار باید با انجام آزمایش‌های مربوطه و مصرف مکمل‌های ویتامین D این کمبود را جبران کند.
• چاقی بیش از حد
شاید برایتان جالب باشد که بدانید اضافه وزن و چاقی با کمبود D رابطه مستقیم دارد. یعنی اگر شاخص توده بدنی از عدد ۳۰ بالاتر باشد، میزان جذب ویتامین دی کاهش پیدا کرده و سیستم ایمنی دچار آسیب میشود.
مکانیزم این اتفاق را می‌توان این‌گونه توضیح داد که سلول‌های چربی با محاصره کردن ویتامین D مانع از انتقال آن به سایر بافت‌ها می‌شوند. بنابراین افراد چاق باید میزان بیشتری از این ویتامین را از طریق رژیم غذایی و یا مکمل‌های موجود تامین کنند.
• بیماری‌های مرتبط با کلیه و کبد
اگر فردی دچار بیماری‌های کلیه و کبد باشد، امکان بر هم خوردن تعادل آنزیم‌ها وجود دارد. به همین دلیل، سطح D دچار اختلال شده و مقدار آن در بدن کاهش می‌یابد.
• مصرف برخی از داروها
یکی دیگر از عوامل کمبود ویتامین دی در بدن، استفاده از برخی داروها است. به همین دلیل توصیه میشود که اگر داروی خاصی مصرف می‌کنید، حتما با پزشک خود در میان بگذارید. سپس در صورت نیاز استفاده از مکمل‌ها را در رژیم غذایی خود شروع کنید.
برخی از داروهای جلوگیری کننده از جذب ویتامین D در ادامه آورده شده است:
۱- داروهای ضد یبوست و یا ملین کننده
۲- انواع استروئیدها مانند پردنیزون
۳- داروهای کاهش دهنده‌ی کلسترول مانند کلستیرامین و کلستیپول
۴- داروهای کنترل کننده‌ی تشنج مانند فنوباربیتال و فنی توئین
۵- داروی درمان بیماری سل مانند ریفامپین
۶- داروهای کاهش وزن مانند اورلیستات
عوامل مرتبط با سن و ژنتیک
یکسری از عوامل مرتبط با سن و یا ژنتیک تاثیر قابل توجهی روی کمبود ویتامین دی دارند. به همین دلیل ممکن است شخصی بدون هیچ علت خاصی دچار کمبود ویتامین D شود. از جمله این عوامل عبارتند از:
الف) سن افراد
هر چه سن افراد بیشتر باشد، احتمال مبتلا شدن به بیماری‌های ناشی از کمبود ویتامین D بیشتر میشود. چراکه توانایی پوست بدن برای تولید این ویتامین ارتباط مستقیمی با سن شخص دارد و این توانایی با افزایش سن به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
ب) رنگ پوست بدن
هر چه رنگ پوست تیره‌تر باشد، امکان جذب ویتامین دی کاهش پیدا می‌کند. بنابراین افراد با پوست تیره بیشتر در معرض کمبود ویتامین قرار می‌گیرند.
ج) میزان تحرک افراد
کسانی که به واسطه‌ی شغل‌شان همواره در خانه هستند و هیچ تحرک خاصی هم ندارند، امکان دریافت ویتامین D از طریق نور خورشید را نخواهند داشت و احتمالا دچار کمبود این عنصر خواهند شد.
د) تغذیه‌ی افراد در دوران نوزادی
بسیاری از افراد هم ممکن است در همان دوران نوزادی دچار کمبود ویتامین D شوند. زیرا شیر مادر معمولا دارای مقدار کمی ویتامین دی است. علاوه بر آن، شیرهای خشک نیز نمی‌توانند ویتامین مورد نیاز کودک را تامین کنند. در نتیجه کودک در آینده کمبود ویتامین D خواهد داشت.
نشانه‌های کمبود ویتامین D در بدن چیست؟
حال که با نقش این ماده در بدن آشنا شدیم باید به این سوال مهم پاسخ دهیم که چگونه می‌توان از کمبود این عنصر در بدن آگاه شد؟ زیرا اگر بتوانیم این مشکل را زود تشخیص دهیم، امکان درمان سریع‌تر آن و اصلاح تغذیه وجود دارد.
برای پاسخ به این سوال باید گفت که مطمئن‌ترین راه برای فهمیدن کمبود ویتامین D انجام آزمایش خون است. اما از طریق حالات جسمی نیز می‌توان تا حدودی به این مسئله پی برد. به عنوان مثال احتمال کمبود در کودکی که دچار ضعف در عضلات و یا درد در استخوان‌ها شده است وجود دارد.
در بزرگسالان نیز علائم زیر نشان دهنده‌ی کمبود ویتامین D است:
۱- خستگی بدن
۲- درد در استخوان‌ها و مفاصل
۳- ضعف عضلات و گرفتگی آن‌ها
۴- تغییر حالات روحی مانند افسردگی
جمع‌بندی و حرف آخر…
در این مقاله به معرفی ویتامین دی و نقش آن در سلامتی بدن پرداختیم. سپس به روش‌های جذب آن اشاره کردیم تا با کمک آن‌ها از کمبود ویتامین D جلوگیری کنیم. در آخر نیز نشانه‌های کم بودن این عنصر در بدن را مرور کردیم تا با وقوع هر کدام از آن‌ها به دنبال درمان مشکل باشیم.
در آخر نیز باید به این نکته اشاره کرد که کمبود این ماده منجر به بروز مشکلات فراوان در سیستم ایمنی و استخوان‌ها میشود. به همین دلیل بهتر است با رعایت الگوی تغذیه مناسب و قرارگیری در معرض نور خورشید از منابع جذب این معجزه بهره‌مند شد.
بدون نظر